Dalam sistem perbankan Islam, terdapat prinsip unik yang mengawal aktiviti perdagangan dan pelaburan. Salah satu prinsip utama yang memainkan peranan penting ialah mudarabah.
Mudarabah ialah satu bentuk akad antara pemilik modal dengan pihak pengurusan yang bertujuan untuk mendapatkan keuntungan melalui perniagaan yang sah dan patuh syariah.
Artikel ini akan membincangkan konsep mudarabah, syarat-syaratnya, dan penggunaannya dalam perbankan Islam.
Selain itu, ia juga akan menerangkan kelebihan mudarabah dan bagaimana ia menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi dalam konteks perbankan Islam.
Dengan pemahaman yang baik tentang maksud mudarabah, pelabur boleh membuat keputusan pelaburan yang lebih bijak dan mematuhi prinsip syariah.
Pengertian Mudharabah
Maksud mudharabah ialah perjanjian antara pemilik modal dan pengusaha di mana pemilik modal menyetujui untuk sepenuhnya membiayai suatu projek perniagaan atau pelaburan, dan pengusaha menyetujui untuk menguruskan projek tersebut secara bersama-sama dengan pembagian keuntungan yang telah disepakati sebelumnya.
Mudarabah adalah istilah yang berasal dari bahasa Arab yang secara harfiah bermaksud ‘kerjasama‘.
Ia adalah satu bentuk kontrak yang digunakan dalam perbankan Islam, di mana pemilik modal memberikan modalnya kepada pengurus untuk menguruskan perniagaan.
Keuntungan yang diperoleh daripada perniagaan akan dikongsi antara kedua-dua pihak mengikut perjanjian yang telah ditetapkan.
Bagaimanapun, risiko kerugian dalam perniagaan ditanggung sepenuhnya oleh pemilik modal.
Hukum Mudarabah
Terdapat beberapa hukum mudharabah iaitu seperti berikut.
- Tidak disyaratkan kedua belah pihak mesti terdiri dari orang Islam. Namun jika terdapat unsur haram seperti riba, kontrak ini tidak diharuskan.
- Kedua pihak yang melakukan mudarabah mestilah terdiri dari orang yang berkelayakan memberi wakil atau menerima wakil (wakalah).
Syarat-Syarat Mudharabah
Terdapat beberapa syarat yang perlu dipenuhi dalam akad mudarabah, iaitu seperti berikut.
| Syarat Mudarabah | Penjelasan |
|---|---|
| Modal | Pemilik modal (rabbul mal) perlu menyediakan modal untuk diuruskan oleh pengurusan (mudarib). Jumlah modal perlu dinyatakan dalam perjanjian awal. |
| Minat | Pihak mudarib mesti mempunyai pengetahuan, pengalaman, dan kepakaran dalam bidang yang ingin diusahakan. |
| Kelebihan dan kekurangan | Keuntungan yang diperolehi akan dikongsi mengikut nisbah yang telah ditetapkan. Namun sekiranya berlaku kerugian dalam perniagaan, kerugian akan ditanggung sepenuhnya oleh pemilik modal. |
| Pematuhan Syariah | Aktiviti perniagaan yang dijalankan secara mudarabah perlu mematuhi prinsip syariah dan hukum syarak yang terpakai. |
| Ketelusan | Pihak mudarib perlu menyediakan laporan berkala kepada pemilik modal berkenaan perkembangan perniagaan dan penggunaan modal. |
Jenis Mudarabah dalam Perbankan Islam
Mudarabah digunakan secara meluas dalam perbankan Islam terutamanya dalam produk perbankan yang menawarkan pelaburan untuk pelanggan.
Terdapat beberapa produk mudarabah yang ditawarkan oleh institusi perbankan Islam, seperti:
1. Mudarabah Muqayyadah
Ini adalah satu bentuk mudarabah di mana pemilik modal menentukan sekatan tertentu terhadap jenis perniagaan yang boleh dijalankan oleh mudarib.
Sebagai contoh, pemilik modal boleh menetapkan bahawa modalnya hanya boleh digunakan dalam perniagaan hartanah.
2. Mudarabah Mutlaqah
Ini adalah satu bentuk mudarabah yang memberi kebebasan sepenuhnya kepada mudarib untuk memilih dan menjalankan jenis perniagaan yang dikehendakinya.
Pemilik modal tidak menetapkan sebarang batasan terhadap jenis perniagaan yang dijalankan oleh mudarib dalam mudrabah mullaqah ini.
3. Mudarabah Masa Terhad
Dalam bentuk mudarabah ini, terdapat tempoh masa yang telah ditetapkan di mana perniagaan akan dijalankan.
Selepas tamat tempoh ini, keuntungan akan dikongsi mengikut nisbah yang telah ditetapkan.
4. Mudarabah Terbuka
Dalam mudarabah terbuka, pemilik modal boleh mengeluarkan modalnya pada bila-bila masa tanpa menjejaskan perniagaan yang dijalankan oleh mudarib.
Ini memberi kelonggaran kepada pelabur untuk menguruskan keperluan kewangan mereka.
Kelebihan Mudharabah
Mudarabah mempunyai beberapa kelebihan yang menjadikannya popular dalam perbankan Islam.
1. Kesetaraan Risiko dan Ganjaran
Mudarabah membenarkan risiko dan ganjaran dalam perniagaan dikongsi secara adil antara kedua-dua pihak.
Pemilik modal menanggung risiko kerugian, manakala pengurusan akan menerima ganjaran yang setimpal sekiranya perniagaan itu berjaya.
2. Peningkatan Ekonomi
Dengan membenarkan pemilik modal melabur dana mereka dan pentadbir menggunakannya dalam urus niaga yang berpotensi menguntungkan.
Mudarabah menyokong pertumbuhan ekonomi dengan menggalakkan aktiviti perdagangan dan pelaburan.
3. Kebebasan Memilih
Pemilik modal dalam mudarabah mempunyai kebebasan untuk memilih pentadbir yang sesuai untuk menjalankan perniagaan.
Ini memberi jaminan bahawa perniagaan akan dikawal oleh individu atau entiti yang mempunyai pengalaman dan kepakaran dalam bidang berkaitan.